เหตุการณ์ รศ.๑๑๒(พ.ศ.๒๔๓๖)เป็นสิ่งที่ทำให้ชาวไทยตระหนักดีถึงความเจ็บช้ำที่เราต้องสูญเสียเขตแดนไป ชาติจักรวรรดินิยมในยุโรปในยุคนั้นได้พัฒนาอาวุธยุทธภัณฑ์ให้มีอำนาจการทำลายสูง ไม่มีชาติตะวันออกชาติใดที่สามารถต้านทานด้วยกำลังหอกดาบได้
แม้แต่ จีน และ อินเดีย มหาประเทศที่มีความเจริญรุ่งเรืองทางศิลปวัฒนธรรม มีอำนาจทางการทหารมาแต่อดีตกาล ยังต้องศิโรราบต่อชาติจักรวรรดินิยมยุโรปเหล่านี้ ประเทศต่างๆทั่วโลกต้องยอมตกเป็นเมืองขึ้น ยอมเสียเปรียบทางการค้า เพื่อรอดพ้นจากการทำลายล้าง
เหตุการณ์ครั้งนั้นเป็นเครื่องเตือนใจชาวไทยทุกคนให้คิดช่วยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ผู้ทรงคุณธรรมอันประเสริฐ เพื่อป้องกันประเทศ อันมีชายฝั่งทะเลยาวกว่า ๑,๕๐๐ ไมล์ ที่ต้องมีกำลังทางเรือที่เข้มแข็ง ไม่ให้ชาติใดมารุกรานได้
นับเป็นการใช้นโยบายทางการฑูตด้วยพระปรีชาสามารถ เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินประพาสยุโรปในปี รศ.๑๑๖ และ ๑๒๖ (พ.ศ. ๒๔๔๐ และ ๒๔๕๐) ทรงสร้างสัมพันธไมตรีกับจักรวรรดิรัสเซียและรัสเซีย อันเป็นประเทศมหาอำนาจในยุโรป
เพื่อคานอำนาจกับอังกฤษและฝรั่งเศสที่กำลังจะยึดภาคใต้ของเราตั้งแต่บางสพานไปจนตลอดแหลมมลายูและจากนั้นก็เฉือนประเทศไทยออกทีละส่วนจนหมดสิ้น นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอันใหญ่หลวงที่พระองค์ทรงรักษาแผ่นดินส่วนใหญ่ให้พ้นจากเงื้อมมือของชาติจักรวรรดินิยมทั้งสอง รักษาความเป็นเอกราชไว้ได้ชาติเดียวในแถบนี้
เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติได้ไม่นาน ได้เกิดสงครามโลกครั้งที่ ๑ ในยุโรป ในเดือนสิงหาคม ๒๔๕๗ เพื่อรักษาความสงบสุขของประชาชน จึงทรงรักษาความเป็นกลาง ขณะเดียวกันก็ทรงติดตามข่าวสารโดยตลอด
แม้หวังตั้งสงบ จงเตรียมรบให้พร้อมสรรพ์
ด้วยความสำนึกในพระราชนิพนธ์ปลุกใจเสือป่า ที่ทรงตระหนักถึงภัยอันตรายอาจเกิดขึ้นได้ ฉะนั้นในยามสงบจึงควรเตรียมพร้อมไว้เพื่อรับมืออริราชศัตรูได้ทุกเมื่อ จึงในเดือน พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๗ ได้มีข้าราชการ และ ประชาชนผู้จงรักภักดีต่อ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีความเห็นว่า ประเทศไทย มีชายฝั่งทะเลยาวกว่า ๑,๕๐๐ไมล์ แม้กิจการกองทัพเรือได้เจริญก้าวหน้าขึ้นมาแล้วก็ตาม
ยังขาดเรือรบที่มีประสิทธิภาพ จึงเห็นควรให้จัดเรี่ยไรทุนทรัพย์จัดหาเรือรบขึ้นทูลเกล้าฯถวาย พร้อมทั้งจัดตั้งสมาคมขึ้นเพื่อเป็นศูนย์กลางโดยมีอำมาตย์เอก เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร (ม.ร.ว. ลบ สุทัศน์) เป็นประธาน ได้นำความขึ้นกราบบังคมทูล จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามเรือว่า “พระร่วง”
อันเป็นพระนาม วีรกษัตริย์ แห่งกรุงสุโขทัย และพระราชทาน นามสมาคมว่า “ราชนาวีสมาคม แห่งกรุงสยาม THE ROYAL NAVY LEAGUE OF SIAM” พร้อมรับไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์ ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ จำนวน ๘๐,๐๐๐ บาท
พร้อมทั้งเงินที่เหลือจากงานพระราชพิธีทวีธาภิเษก เมื่อรัชกาลที่ ๕ ครองราชสมบัตินานนับวันได้เป็น ๒ เท่าของรัชกาลที่ ๔ ปี รศ.๑๒๒ (พ.ศ. ๒๔๔๖) พร้อมดอกผลเป็นเงิน ๑๑๖,๓๒๔ บาท เป็นทุนประเดิม ในวันที่ ๕ พฤศจิกายน ๒๔๕๗ อันเป็นวันแรกตั้งสมาคม
คณะกรรมการสมาคมได้จัดพิมพ์คำชักชวนชาวไทยทุกหมู่เหล่าร่วมเป็นสมาชิกและสละทรัพย์สิน เพื่อรวบรวมกันจัดหาเรือพระร่วง ตั้งแต่วันที่ ๑ ธันวาคม ๒๔๕๗ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าฯ พระราชทานทรัพย์ส่วนพระองค์ ๔๐,๐๐๐ บาทด้วย
สมุทสาร วารสารของ ราชนาวีสมาคม แห่งกรุงสยาม
เมื่อราชนาวีแห่งกรุงสยามได้จัดตั้งขึ้นแล้ว คณะกรรมการได้จัดสร้างดวงตราประทับชาดดวงหนึ่งขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๗ ซ.ม. เป็นลายรูปช้างป่าลิไลย์นั่งแทบฝั่งน้ำงวงชูหม้อน้ำ มีอักษรที่ขอบเบื้องบนว่า “ราชนาวีสมาคมแห่งกรุงสยาม” ใช้ประทับเป็นเครื่องหมายสำคัญ ในการกิจการสมาคม และ ได้ออกวารสาร “สมุทสาร”
เพื่อเผยแพร่วิชาการทหารเรือ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ลงพิมพ์ในวารสารนี้หลายคราว เช่น สุภาษิตพระร่วง เป็นกลบท ตอนหนึ่ง
นา วีประหนึ่งรั้ว ริมฝั่งทเลแฮ
นายชิต บุรทัต ได้แต่งโคลงกระทู้วิชชุมมาลาคำฉันท์ เรื่อง “ชาติปิยานุศร” เพื่อเชิญชวนชาวไทยเข้าเรี่ยไร สร้างเรือพระร่วงถวายด้วยดังความตอนหนึ่ง
เชิญ ไทยอย่าทอดทิ้ง ธูรบำ รุงเทอญ
เมื่อสมาคมได้เริ่มรับบริจาคเงินมาได้ครบรอบ ๑ ปี ในวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๔๕๘ ได้จัดสร้างเข็มราชนาวีสมาคม ขึ้นเพื่อสมนาคุณแก่สมาชิกผู้บริจาคทรัพย์ใช้ติดเสื้อหรือสไบ มีชั้นเดียวและได้ประกาศในพระราชบัญญัติเข็มราชนาวีสมาคม
พระราชบัญญัติเข็มราชนาวีสมาคม
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการดำรัสเหนือเกล้าฯ สั่งว่า กรรมการราชนาวีสมาคมแห่งกรุงสยามได้นำความขึ้นกราบบังคมทูลพระกรุณาว่า ราชนาวีสมาคมแห่งกรุงสยามได้สร้างเข็มขึ้นอย่างหนึ่ง มีรูปแลลักษณ คือ เปนรูปช้างหมอบงวงชูหม้อน้ำ ขอบเปนลายกนกมีอักษรจารึกทางขอบขวาว่า “ราชนาวีสมาคม” ทางขอบซ้ายว่า “แห่งกรุงสยาม” ทำด้วยเงินมีขนาดคือ
ก. วัดตามเส้นดิ่งแต่ยอดเข็มถึงที่สุดขอบล่างได้ ๔๕ มิลิเมเตอร์
กับมีแพรแถบสีแดงชาดทำเปนรูป ๔ เหลี่ยม กว้าง ๒๗ มิลิเมเตอร์ ยาว ๔๕ มิลิเมเตอร์ สำหรับสอดติดกับเข็มสำหรับให้สมาชิกและสมาชิกาของราชนาวีสมาคมใช้ติดเสื้อฤากลัดสไบเป็นเครื่องประดับ
เพื่อเป็นเครื่องหมายว่าผู้นั้นๆได้เป็นสมาชิกฤาสมาชิกของราชนาวีสมาคม กรรมการราชนาวีสมาคมขอพระราชทานพระบรมเดชานุภาพ เป็นเครื่องคุ้มครองป้องกัน เพื่อมิให้ผู้ที่มิได้เป็นสมาชิกฤาสมาชิกาของ ราชนาวีสมาคมใช้เข็มนี้เป็นเครื่องประดับ เพื่อปลอมว่าตนเป็นสมาชิกฤาสมาชิกาของราชนาวีสมาคมแห่งนี้ได้
ทรงพระราชดำริเห็นว่า สมาคมนี้ได้จัดตั้งขึ้นด้วยความปรารถนาจะอุดหนุนราชการทหาเรือซึ่งเป็นราชการส่วนหนึ่งของรัฐบาลสยาม แลได้ทรงรับไว้ใน พระบรม ราชูปถัมป์แล้ว จึงเป็นการสมควรที่จะทอดพระราชอาณาปกครองเข็มนี้ให้มีเกียรติคุณโดยพิเศษ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติไว้ดังนี้
มาตรา ๑ พระราชบัญญัตินี้ให้เรียกว่า พระราชบัญญัติเข็มราชนาวีสมาคม พระพุทธศักราช ๒๔๕๘ แลให้ใช้ได้ตั้งแต่วันที่ ๑ ธันวาคม พระพุทธศักราช ๒๔๕๘ เป็นต้นไป
มาตรา ๒ เข็มของราชนาวีสมาคม ซึ่งมีรูปแลลักษณดังได้กล่าวมาแล้วข้างต้นนี้ ให้ใช้ประดับสำหรับเป็นเครื่องหมายแห่งสมาชิกฤาสมาชิกาของราชนาวีสมาคมนี้โดยเฉพาะ แลเข็มนี้มีชั้นเดียวกันทั่วไป
มาตรา ๓ ผู้ที่เป็นสมาชิกฤาสมาชิกาของราชนาวีสมาคมจะใช้เข็มนี้กลัดเสื้อ ฤากลัดสไบเป็นเครื่องประดับได้ทุกเมื่อ ถึงแม้เวลาแต่งเครื่องแต่งกายตามยศทหารฤายศพลเรือน ก็ให้ใช้ประดับเข็มนี้ด้วยได้
มาตรา ๔ ห้ามมิให้ผู้หนึ่งผู้ใดที่มิได้เป็นสมาชิดฤาสมาชิกา ของราชนาวีสมาคมใช้เข็มนี้เป็นเครื่องประดับเป็นอันขาด
มาตรา ๕ ผู้ที่เป็นสมาชิกฤาสมาชิกาของราชนาวีสมาคมนี้แล้วภายหลังได้ขาดจากสมาชิกฤาสมาชิกาแล้วตามข้อบังคับของสมาคมนั้นแล้ว ในระหว่างเวลานั้นจะใช้เข็มนี้เป็นเครื่องประดับไม่ได้ ต่อเมื่อผู้นั้นได้กลับเข้าเป็นสมาชิก ฤาสมาชิกาของราชนาวีสมาคมตามข้อบังคับของสมาคมนั้นแล้ว จึงให้ใช้เข็มนี้เป็นเครื่องประดับได้ต่อไป
มาตรา ๖ ห้ามมิให้ผู้หนึ่งผู้ใด สร้างเข็มนี้ขึ้นด้วยความประสงค์อย่างใดๆ โดยมิได้รับอนุญาตจากกรรมการาชนาวีสมาคมเป็นลายลักษณ์อักษร
มาตรา ๗ ถ้าผู้หนึ่งผู้ใดกระทำผิดต่อพระราชบัญญัตินี้ ให้ลงโทษผู้นั้นฐานสร้าง ฤาประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ปลอม
มาตรา ๘ ให้เสนาบดีมุรธาธรเป็นเจ้าน่าที่รักษาพระราชบัญญัตินี้
เรือพระร่วง
กิจการของสมาคม ได้แพร่หลายไปทุกมณฑลทั่วประเทศ ประชาชนทั่วพระราชอาณาจักรต่างร่วมกันบริจาคทรัพย์เพื่อจัดซื้อเรือหลวงพระร่วง เพื่อใช้ป้องกันพระราชอาณาจักรยอดเงินบริจาคถึงสิ้นเดือนธันวาคม ๒๔๕๘ อันเป็นเวลาเพียง ๑ ปี ๑ เดือนเป็นเงินถึง ๑,๗๙๓,๙๙๔.๘๕ บาท
ครั้นถึงปีพ.ศ.๒๔๖๓ ได้เงินรวม ๒,๕๙๑,๒๔๖.๖๕บาท กับผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นอีก เป็นเงินรวมทั้งสิ้นถึง ๓,๕๑๓,๙๐๔.๐๑ บาท แล้วคณะกรรมการจึงเห็นพร้อมกันทูลเชิญ นายพลเรือเอก พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ เสนาธิการและเจ้ากรมยุทธศึกษาทหารเรือ เป็น
ข้าหลวงพิเศษเดินทางไปคัดเลือกเรือรบได้เรือพิฆาตตอร์ปิโด นามว่า“เรเดียนท์” สร้างโดย บริษัท ธอร์นิครอฟท์ ประเทศอังกฤษ ขนาดระวางขับน้ำ ๑,๐๔๖ ตัน ยาว ๘๓.๕๗ เมตร กว้าง ๘.๓๔ เมตร กินน้ำลึก ๔ เมตร อาวุธปืนใหญ่ ขนาด ๑๐๒ มม. ๓ กระบอก ๗๖ มม. ๑ กระบอก ต่อมา ติดปืน ๔๐ มม. ๒ กระบอก ๒๐ มม.
นายเรือลำนี้สร้างขึ้นระหว่างสงครามโลกครั้งที่ ๑ปล่อยลงน้ำเมื่อวันที่ ๕ พฤศจิกายน ๒๔๕๙ ครั้นสงครามยุติลงในปี พ.ศ. ๒๔๖๑ แล้ว อังกฤษยินดีขายให้ในราคา ๒๐๐,๐๐๐ ปอนด์ หรือประมาณ ๒,๑๕๐,๐๐๐ บาท เงินที่เหลือจากการซื้อเรือนั้น ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานให้แก่กองทัพเรือสำหรับใช้สอยเมื่อรับมอบเรือพระร่วงแล้ว กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ได้เป็นผู้บังคับการเรือ เดินเรือ จากประเทศอังกฤษมาถึงปากน้ำ วันที่ ๗ ตุลาคม ๒๔๖๓ และท่าราชวรดิษฐ์ วันที่ ๘ ตุลาคม ตลอดทางที่เรือหลวงพระร่วงแล่นผ่าน ประชาชนที่คอยรับอยู่ตามริมน้ำก็เกิดความปรีดาโมทย์กันทั่วหน้า กลั้นความรู้สึกไม่อยู่ พากันเปล่งเสียง ชโย ชโย ไม่รู้ กี่ลา ทั้งเสียงแตร เสียงพลุดังก้องกัมปนาทสนั่นไปทั่วท้องน้ำเจ้าพระยา ด้วยความปลื้มปีติ บรรดาเรือกลไฟใหญ่น้อย ประดับด้วยธงทิว อันงดงามน่าตื่นตา พากันแล่นออกไปรับ เรือพระร่วง เป็นทิวแถว ความเบิกบานเกิดขึ้นทั่วทุกคุ้งน้ำ ลบภาพที่ครั้งหนึ่งชาวไทย ต้องเจ็บช้ำที่ถูกย่ำยีในปี ร.ศ. ๑๑๒ จากนั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงานฉลองยิ่งใหญ่เป็นเวลา ๓ วัน ครั้น วันที่ ๙ ตุลาคม สภานายกราชนาวีมาคม ได้น้อมเกล้า ถวาย เรือพระร่วง ทรงหลั่งน้ำพระมหาสังข์และทรงเจิมแล้ว เสด็จพระราชดำเนิน โดยเรือพระร่วงจาก ท่าราชวรดิษฐ์ แล่นไปกลับลำที่ท่าวาสุกรีแล่นลงไปถึงบางคอแหลม ประชาชนที่อาศัยอยู่ทั้งสองฝั่งน้ำได้ส่งเสียงชโย ทั้งเสียงแตร เสียงพลุ ต้อนรับ กึกก้องกัมปนาทไปตลอดทั้งสองฝั่งน้ำเจ้าพระยา ปีติ ใดจะเท่าเทียม พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสรรเสริญ นายพลเรือเอก พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ (พระยศขณะนั้น) ที่ได้ทรงเป็นผู้บัญชาการนำเรือพระร่วงมาสู่พระมหานครโดยสวัสดิภาพ เป็นที่ปลาบปลื้มของเหล่าทหารเรือทุกนาย พระองค์ได้รับขนานพระนามว่า พระบิดาของทัพเรือไทย หรือที่เรียกขานกันทั่วไปว่า “เสด็จเตี่ย” นับเป็น อนุสรณ์ แห่งความสามัคคีร่วมมือร่วมใจ เสียสละเพื่อส่วนรวม ของ ชาวไทยทุกหมู่เหล่า ที่ได้ร่วมกันจัดหา เรือพระร่วง ลำนี้ขึ้นมา น้อมเกล้าฯ ถวาย พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อใช้เป็นกำลังป้องกันแผ่นดินอันเป็นที่รักที่อยู่อาศัย ภายใต้พระบรมโพธิสมภาร ของ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เป็นการสนอง พระมหากรุณาธิคุณ ของ พระผู้ทรงธรรม์ ที่น่าสรรเสริญเป็นอย่างยิ่ง การแสดงความสามัคคีของมหาชนชาวสยามเช่นนี้ เป็นที่ประจักษ์อยู่หลายครั้งในอดีต เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน เช่น การร่วมบริจาคเงินเพื่อสร้าง พระบรมรูปทรงม้าและเงินที่เหลือได้ใช้นำไปสร้างจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย การสร้าง สพานพระพุทธยอดฟ้า ในคราวฉลองพระนคร ครบรอบ ๑๕๐ ปี การสร้าง โรงพยาบาล สมเด็จพระยุพราช ในคราว สถาปนา สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ์ และล่าสุด การบริจาคเงิน และ สิ่งของ โดยเสด็จพระราชกุศลช่วยเหลือผู้ประสบภัยคลื่นยักษ์ซูนามิ เป็นต้น สิ่งนี้เป็นเครื่องชี้ให้เห็นถึงความเสียสละของชาวไทยที่มีต่อบ้านเกิดเมืองนอน ชาติไทยจึงได้อยู่รอดมาจนถึงทุกวันนี้ สุดท้ายนี้ขออัญเชิญ พระราชนิพนธ์ บทชวนรักชาติ พระราชนิพนธ์ใน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มาเสนอแด่ท่านผู้อ่าน
เอกสารอ้างอิง
