Category: King Rama V

พ.ศ.๒๔๑๖ (จ.ศ.๑๒๓๕) เหรียญที่ระลึกพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ครั้งที่ ๒

เนื่องในงานพระราชพิธีบรมราชาภิเศก อย่างเป็นทางการเมื่อทรงบรรลุนิติภาวะ มีพระชน มายุ ครบ 20 พรรษา งานพระราชพิธีนี้จัดเมื่อวันที่ 16 ตุลาคม พศ 2416 เหรียญที่ระลึกในพระราชพิธีนี้ ด้านหน้ามีพระปรมาภิไธยย่อ “จจจ” ส่วนด้านหลังเป็นตราแผ่นดิน ซึ่งมีความหมายเป็นนัยว่าเป็นวาระที่พระองค์ทรงขึ้นปกครองแผ่นดินอย่างเป็นทางการ ตัวเหรียญมีขนาด 66 มม มีชนิดเนื้อเงิน และทองแดงในรูปที่เห็นเป็นเนื้อเงินครับ ด้านหน้าเป็นพระปรมาภิไธยย่อ “จจจ” เหรียญนี้นักสะสมจึงเรียกว่าเหรียญ จจจ

ตัวอย่างเหรียญเพิ่มใหม่

ข้อมูลจำเพาะ

ลักษณะ : กลมแบน ขอบเรียบ
ด้านหน้า : เป็นพระปรมาภิไธยย่อ “จจจ” อยู่ในวงกรอบ นอกวงกรอบมีข้อความว่า “การบรมราชภิเศก” ในสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ปีรกาเบญจศกศักราช ๑๒๓๕”
ด้านหลัง : เป็นตราแผ่นดิน
ชนิด : เงิน ทองแดง
ขนาด : เส้นผ่านศูนย์กลาง 66 มิลลิเมตร

พ.ศ.๒๔๑๙ (จ.ศ.๑๒๓๘) เหรียญที่ระลึก พระที่นั่งอัยสวรรย์ทิพยอาสน์ปราสาท และพระที่นั่งวโรภาษพิมาน

เหรียญที่ระลึก พระที่นั่งอัยสวรรย์ทิพยอาสน์ปราสาท และพระที่นั่งวโรภาษพิมาน พศ๒๔๑๙ ทรงพระราชทานเนื่องในวโรกาสเฉลิมฉลองพระที่นั่งทั้งสองแห่ง

เมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม พศ๒๔๑๙ เหรียญที่นำมาลงนี้เป็นเนื้อเงิน เส้นผ่าศูนย์กลาง ๖๖ มม ครับ พระที่นั่งอัยสวรรย์ทิพยอาสน์ปราสาท ในปัจจุบันได้กลายเป็นจุดเด่นที่สำคัญของพระราชวังบางปะอิน

เนื่องจากเป็นสถาปัตยกรรมไทยเพียงหลังเดียว ที่ตั้งอยู่โดดเด่นท่ามกลามสถาปัตยกรรมตะวันตก ถ้าจำไม่ได้ว่าเป็นตึกใด ให้นึกถึงภาพศาลาทรงไทยที่ตั้งอยู่กลางน้ำ ที่เราเห็นในรูปถ่ายวังบางปะอินบ่อยๆน่ะครับ

ส่วนพระที่นั่งวโรภาษพิมานเป็นพระที่นั่งศิลปกรีกแบบคอรินเธียน มีความสำคัญคือ ร๕ ทรงเคยใช้เป็นท้องพระโรงสำหรับว่าราชการยามที่เสด็จหัวเมือง และงานพระราชพิธีต่างๆ ด้านหน้า เป็นตรา จปร ด้านหลังเป็นรูปพระที่นั่งฯ

ตัวอย่างเหรียญที่ ๑

ตัวอย่างเหรียญที่ ๒

ข้อมูลจำเพาะ
ลักษณะ : กลมแบน ขอบเรียบ
ด้านหน้า : มีรูปพระที่นั่งวโรภาษพิมาน ริมขอบมีข้อความว่า “การเฉลิมพระที่นั่งอัยสวรรย์ทิพยอาสน์ปราสาท พระที่นั่งวโรภาษพิมาน ณ เกาะบางปอิน แขวงกรุงทวาราวดีศรีอยุธยาโปราณ ปีชวด อัฐศกศักราช ๑๒๓๘”
ด้านหลัง : พระปรมาภิไธยย่อ “จปร”
ชนิด : เงิน ทองแดง ดีบุก (เหรียญลองพิมพ์)
ขนาด : เส้นผ่านศูนย์กลาง 66 มิลลิเมตร

พ.ศ.๒๔๒๓* (ร.ศ. ๙๙) เหรียญที่ระลึก เปิดเหมือง

เหรียญที่ระลึกเปิดเหมือง จัดเป็นหนึ่งในเหรียญที่ระลึกรัชกาลที่๕ ที่ได้รับความนิยมอย่างมาก ในบรรดานักสะสม เนื่องจากเป็นเหรียญที่มีรูปลักษณ์สวยงาม และแปลกตา กล่าวคือ ด้านหน้า เป็นพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว คล้ายกับเหรียญกษาปณ์ “บาทหนึ่ง” ที่ประกาศใช้ในปีพ.ศ. ๒๔๑๙ (ร.ศ.๙๕) ส่วนด้านหลัง เป็นข้อความภาษาฝรั่งเศส ว่า “MINES DE KHAOTREE, GetT” นอกจากนี้ ตัวเหรียญยังมีลักษณะที่ผ่านการผลิตขึ้นรูปอย่างปราณีตสวยงาม คาดว่าน่าจะเป็นเหรียญที่ผลิตจากต่างประเทศ เพื่อเป็นที่ระลึกในการเปิดเหมืองแร่แห่งหนึ่งในประเทศสยาม ในยุคนั้น

อย่างไรก็ดี เหรียญเปิดเหมืองนี้ เป็นเหรียญที่สืบค้นประวัติความเป็นมาได้ยากยิ่ง การอ้างอิงปี พ.ศ.๒๔๒๓ เป็นเพียงการอ้างอิงข้อมูลตามบริษัทประมูลระดับโลก Heritage Coin เท่านั้น แต่ยังไม่สามารถค้นคว้าข้อมูลลงลึกในระดับปฐมภูมิ เช่นพระราชกิจจานุเบกษามายืนยันได้ และยังไม่สามารถยืนยันได้ว่าเหมืองแห่งนี้ตั้งอยู่ที่ใดกันแน่ หากแต่ภาษาฝรั่งเศสที่ปรากฎอยู่ด้านหลังเหรียญน่าจะพอทำให้เชื่อได้ว่าเป็นกิจการเหมืองแร่ที่ลงทุนโดยนักลงทุนชาวฝรั่งเศส นอกจากนี้ จากการค้นคว้าจากประทานบัตรเหมืองแร่ ในสมัยรัชกาลที่๕ พบว่าการลงทุนทำเหมืองแร่ในยุคนั้นส่วนมากเป็นเหมืองแร่ดีบุกทางภาคใต้ รวมถึงแร่วุลแฟรม และมีประทานบัตรเหมืองทองคำเพียงบางส่วนเช่น ในเขตหล่มสัก เมืองเพชรบูรณ์ และบางส่วนทางภาคตะวันออก

ข้อมูลจำเพาะ

ด้านหน้า : พระบรมรูป พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ฉลองพระองค์เครื่องแบบเต็มยศพลเรือน มีอักษรรอบขอบเหรียญว่า สมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
อนึ่งเป็นที่น่าสังเกตุว่า ด้านหน้าเหรียญนี้ ทำลักษณะเดียวกับเหรียญเงิน บาทหนึ่ง ที่ประกาศใช้ในปีร.ศ.๙๕ แต่พระบรมรูปมีความคมลึก สวยงามกว่ามาก หากแต่ ตัวอักษรรอบขอบเหรียญกลับมีการแกะตัวอักษรที่ไม่สมบูรณ์ คาดว่าน่าจะเป็นเพราะช่างผู้แกะพิมพ์เป็นชาวต่างประเทศ และไม่รู้ภาษาไทย และขาดขั้นตอนการพิสูจน์ตัวอักษร อาจเพียงใช้เหรียญเงิน บาทหนึ่ง เป็นตัวอย่างในการออกแบบ
ด้านหลัง : มีอักษรรอบขอบเหรียญว่า MINES DE KHAOTREE, GetT
ขอบเหรียญ: มีเฟืองโดยรอบ
ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง ๓๒ มิลลิเมตร
ชนิด : เนื้อบรอนซ์ , เนื้อบรอนซ์กะไหล่ทอง, เนื้อทองเหลืองกะไหล่ทอง ด้านหลังมีทั้งชนิดดาวดวงใหญ่ และดาวดวงเล็ก

หมายเหตุ : เนื้อบรอนซ์ หมายถึงโลหะผสมทองแดงกับดีบุก ซึ่งส่วนประกอบหลักจะเป็นโลหะทองแดง โดยมีดีบุก และโลหะชนิดอื่นเป็นส่วนประกอบรอง สามารถแยกย่อยได้หลายประเภทขึ้นกับสัดส่วนผสมของดีบุกและโลหะผสมอื่นๆในเนื้อทองแดง เช่นเนื้อบรอนซ์บางชนิดที่นำมาผลิตเป็นภาชนะในสมัยโบราณเป็นที่รู้จักและเรียกกันในเมืองไทยว่า สำริด เนื้อทองเหลือง หมายถึงโลหะผสมทองแดงประเภทหนึ่ง ที่มีส่วนประกอบหลัก รองจากทองแดงเป็นสังกะสี

พ.ศ.๒๔๒๔ (จ.ศ.๑๒๔๓) เหรียญที่ระลึกรางวัลการรักษาอหิวาตกโรค

พระราชทานแก่ผู้ที่ช่วยเหลือพยาบาลผู้ป่วยอหิวาต์ ซึ่งระบาดหนัก ในเดือนสาม ปีระกา พศ 2424 ในเหตุการณ์ร้ายแรงครั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงโปรดฯให้มีการรักษาพยาบาลแบบสมัยใหม่แทนการทำพิธีกรรมทางศาสนาเหมือนที่เคยปฏิบัติกันมาในอดีต โดยเริ่มด้วยการจัดตั้งสถานพยาบาลและบำบัดโรคชั่วคราวขึ้นที่ตำบลวังหลัง ริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งธนบุรี (ภายหลังกลายมาเป็นโรงพยาบาลศิริราช) และทรงโปรดเกล้าฯ ให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ อธิบดีกรมหมอในขณะนั้น คิดวิธีปรุงยารักษาโรคคล้ายแบบฝรั่งขึ้น เหรียญชนิดนี้ที่พบเห็นมีสองเนื้อ คือทองแดง ซึ่งพบมากกว่า ส่วนในรูปเป็นเหรียญเงิน ซึ่งพบเห็นน้อยกว่า เนื้อเงินพระราชทานผู้ที่ช่วยในการนี้ มีจารึกชื่อลงในพวงมาลัย มีรายพระนามและรายนามผู้ได้รับพระราชทานเหรียญจารึกชื่อนี้ ๔๘ คน พระราชทานตั้งแต่วันที่ ๒๒ กันยายน ๒๔๒๔

อนึ่งทรงพระราชดำริห์ว่า พระบรมวงษานุวงษ์ ข้าทูลอองธุลีพระบาทได้มีใจสวามิภักดิจัดการโรงรักษาไข้ ให้สำเร็จทันโดยพระราชประสงค์ เป็นความชอบความดีในพระองค์เป็นอันมาก จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเหรียญเงินเป็นรางวัลที่ระฦก มีดิปลัมมากำกับด้วย ข้อความในดิปลัมนั้นมีความดังที่ได้คัดลงมาดังนี้

สมเด็จ

พระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์

พระจุลจอมเกล้า เจ้ากรุงสยาม

ทรงพระราชดำริห์ว่า (สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนตรัศมีกรมหลวงจักรพรรดิพงษ์) ได้รับฉลองพระเดชพระคุณจัดการตั้งโรงรักษาคนเจ็บอหิวาตกโรค ณ กรุงเทพฯ ในเดือนแปด เดือนเก้า ปีมเสงตรีศกโดยมีน้ำใจจงรักภักดีต่อใต้ฝ่าลอองธุลีพระบาท แลมีความเมตตาเพื่อนชาติมนุษย์ด้วยกัน จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเหรียญเงินมีรูปเทพยดาถือพวงมาไลย จาฤกชื่อแลบอกเหตุการ ให้เป็นที่ระฦกในการที่ได้ตั้งทำครั้งนี้ ขอจงมีความสุขสวัสดิเจริญเทอญ

พระราชทานตั้งแต่ ณ วันพฤหัสบดี เดือนสิบ แรมสิบสี่ค่ำ ปีมเสงตรีศกศักราช ๑๒๔๓ เป็นปีที่ ๑๔ ฤๅวันที่ ๔ ๗๐๐ ในรัชกาลปัจจุบันนี้
(ทรงเซ็นพระราชหัตถเลขา)

สยามินทร์

ในดิปลัมมานั้นมีความดังนี้เหมือนกันทุกฉบับ เปลี่ยนแต่ชื่อผู้ซึ่งได้รับพระราชทานเท่านั้น จำนวนผู้ซึ่งได้รับพระราชทานนั้น คือ สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมหลวงจักพรรดิพงษ์ ๑ สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงษ์ กรมหลวงภาณุพันธุ์วงษ์วรเดช ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพิชิตปรีชากร ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นภูธเรศธำรงค์ศักดิ ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นประจักษศิลปาคม ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากมลาศนเลอสรร ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าเกษมศรีศุภโยค ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นเทวะวงษวโรประการ ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวรรณาการ ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าดิศวรกุมาร ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าโสณบันฑิตย์ ๑ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณ ๑ พระองค์เจ้าสายสินิทวงษ ๑ พระองค์เจ้าขจรจรัศวงษ ๑ เจ้าพระยายมราช ๑ เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรงค์ ๑ พระยาภาศกรวงษ ๑ เปลี่ยนภรรยาพระยาภาศกรวงษ ๑ พระยาเทพประชุม ๑ พระยาอนุชิตชาญไชย ๑ พระยานรรัตนราชมานิต ๑ พระยาโชฎึกราชเศรษฐี ๑ พระยารัตนโกษา ๑ พระยาไชยสุรินทร์ ๑ พระยามหามนตรี ๑ พระยาสมุทบุราณุรักษ ๑ พระยาสมุทสาครานุรักษ ๑ พระยาดำรงค์ราชพลขันธ์ ๑ พระอินทรเทพ ๑ เจ้าหมื่นไวยวรนารถ ๑ เจ้าหมื่นเสมอใจราช ๑ พระพิเทศสันตรพานิช ๑ พระสยามนนทเขตรขยันปลัดเมืองนนทบุรี ๑ หลวงสิทธินายเวร ๑ หลวงเดชนายเวร ๑ หลวงนฤศรราชกิจ ๑ หลวงรัฐยาธิบาลบัญชา ๑ ขุนศรีสุพรรณ ๑ หมื่นสฐานไพรชน ๑ หมื่นสวัสดิภักดี ๑ สมิงชำนาญบาญชี ๑ ดอกเตอปีเตอกาแวน ๑ มิศเตอเฟรตริกซอลอมอน ๑ นายสุ้นน้องพระชลธาร ๑ มิศเตอเบอนหาศกริม ๑ บาบูรัมซามิพราหมณ์ ๑ รวม ๔๘ คน

ตัวอย่างเหรียญ ชนิด ต่างๆ

• เหรียญอหิวาตกโรค เนื้อเงิน
• เหรียญอหิวาตกโรค เนื้อทองแดง

ข้อมูลจำเพาะ

ลักษณะ กลมแบน ขอบเรียบ
ด้านหน้า เป็นรูปเทวดาเหาะ พระหัตถ์ซ้ายถือพระขรรค์ พระหัตถ์ขวาถือพวงมาลาด้านซ้าย มีข้อความว่า “ปีมแสงตรีศก ๑๔” ด้านขวามีข้อความว่า “จุลศักราช ๑๒๔๓”
ด้านหลัง มีข้อความว่าอยู่ในพวงมาลาว่า

“พระราชทานรางวัล
เปนที่รฦก
ในการรักษา
คนเจบอหิวาตกโรค”

ชนิด เงิน และ ทองแดง
ขนาด เส้นผ่านศูนย์กลาง 62 มิลลิเมตร

Ref ๑.ราชกิจจานุเบกษา จ.ศ. ๑๒๔๓ หน้า ๕๐-๕๒
๒. ปฎิทินโหราศาสตร์ ๒๔๑๗-๒๔๗๙ หน้า ๒๖๔

พ.ศ.๒๔๒๕ (จ.ศ.๑๒๔๔) เหรียญที่ระลึกในการปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

เหรียญที่ระลึกในการปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือนักสะสมหลายท่านเรียกเหรียญฉลองวัดพระแก้วครบร้อยปี เป็นเหรียญที่ระลึกสร้างในวโรกาสที่ฉลองพระนครครบร้อยปี

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ ทรงโปรดฯให้มีการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามขึ้น และจัดให้มีงานฉลองไปพร้อมกับการสมโภชน์พระนคร จึงโปรดเกล้าฯให้สร้างเหรียญนี้ขึ้นเพื่อพระราชทานให้แก่ผู้มาช่วยเหลือในงาน อนึ่ง เหรียญนี้มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 71 มม ซึ่งจัดเป็นเหรียญขนาดใหญ่ที่สุด ในรัชสมัยรัชกาลที่ ๕

หมายเหตุ เหรียญนี้มีปลอมเยอะมาก บล็อคปลอมมีการแต่งแม่พิมพ์จนกระทั่งตัวหนังสือ และพระรูป มีลายเส้นลึกกว่าของจริง จนดูแข็งกระด้าง ของจริงจะดูพริ้วเป็นธรรมชาติกว่า
และเนื้อทองแดงของแท้ มักจะมีรอยร้าว แยกตามขอบเหรียญ คงเป็นมาตั้งแต่ตอนผลิตแล้ว รวมถึงขอบเหรียญก็แตกต่างกัน ลองสังเกตุจากภาพขยาย

ตัวอย่างเหรียญ ชนิด ต่างๆ

• เนื้อเงิน
• เนื้อทองแดงกะไหล่ทอง
• เนื้อทองแดงกะไหล่เงิน
• เนื้อทองแดงในกล่องไม้

ข้อมูลจำเพาะ
ลักษณะ : กลมแบน ขอบเรียบ
ด้านหน้า : เป็นพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวครึ่งพระองค์ ผินพระพักตร์ทางเบื้องซ้ายของเหรียญ ฉลองพระองค์พลเรือน
(แบบที่เรียกว่า “เสื้อยันต์”) ทรงสายสะพายเครื่องราชอิสริยาภรณ์ มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก พระมหาสังวาล์ยนพรัตน์ราชวราภรณ์ ทรงสายสร้อยมหาจักรีบรมรชาวงศ์ (สายบน) ถัดลงมาเป็นสายสร้อยจุลจอมเกล้า และเครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎไทย ริมขอบเป็นพระปรมาธิไธย
“สมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ บดินทรเทพมหามงกุฎ บุรุษรัตนราชวิวงษ์ วรุตมพงษ์บริบัตร วรขัติราชบิโรดม จาตุรันตบรมมหาจักรพรรดิราชสังกาศ บรมธรรมิกมหาราช บรมนารถบพิตร พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว”
ด้านหลัง : เป็นภาพวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ด้านทิศตะวันออกเบื้องล่างมีข้อความว่า “ การฉลองวัดพระศรีรัตนศาสดาราม จุลศักราช ๑๒๔๔ ” ริมขอบมีข้อความว่า “เป็นที่รฤกในการที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอและพระเจ้าน้องยาเธอปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ” ซึ่งชำรุดปฏิสังขรณ์มาช้านาน ตั้งแต่วันที่ ๓ฯ๑ ๒ ค่ำปีเถาะ เอกศก ๑๒ ถึงวัน ๓ฯ๑๖ ค่ำ ปีมะเมีย จัตวาศก๑๕ แล้วเสร็จบริบูรณ์
ชนิด : ทองคำ – เงิน – ทองแดง
ขนาด : เส้นผ่านศูนย์กลาง 71 มิลลิเมตร